Rozrywki XXI wieku

Rok 2007, oprócz pierwszych symptomów kryzysu finansowego, przyniósł także wydarzenia symboliczne dla sfery kultury. W maju Facebook stał się powszechnie dostępną platformą, zaś w czerwcu miała miejsce premiera pierwszego iPhone’a. Kumulujące się od lat zmiany w segmencie mediów i technologii skutkowały triumfalnym startem dwóch marek, które szybko uznane zostały za wzór sprawnie funkcjonujących platform społecznościowych oraz przenośnych urządzeń łączących zalety telefonów i komputerów. Związany z tym był szereg mniej głośnych, acz istotnych przemian, takich jak zajęcie przez Apple pierwszego miejsca w rankingu dystrybutorów muzyki – cyfrowe iTunes zastąpiło klasyczny Walmart².

Efektem tych modyfikacji instrafrukturalno-technologicznych stało się pogłębienie zachodzących od lat przemian społecznych. A także, być może, stworzenie podwalin pod całkiem nowe sposoby rozumienia człowieczeństwa jako takiego.

Klasyczne sposoby obcowania z kulturą, takie jak czytelnictwo, zaczęły bardziej niż taktyczny odwrót. W Polsce „[w] marcu 2022 roku na pytanie o lekturę co najmniej jednej książki w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie twierdząco odpowiedziało 38% respondentów”³. Nawet Francja, gdzie ponad 90% badanych miewa kontakt z literaturą w danym roku, odnotowuje spadki nakładów⁴.

Równocześnie zwiększa się populacja osób grających w gry wideo – 37,5% Europejczyków gra co najmniej godzinę w tygodniu⁵ (chociaż średnia to 9,5 godziny tygodniowo). Studia deweloperskie należą do najprężniej rozwijających się gałęzi biznesu – w Polsce w latach 2016–2020 ich przychody wzrosły z 300 milionów do prawie miliarda euro⁶. Z kolei przed okresem pandemii liczba biletów kinowych zakupionych w Unii Europejskiej oscylowała wokół stabilnego miliarda⁷.

Kończąc tę wyliczankę statystyk, wróćmy do początku. „O dziwo, nasza więź z telefonami trwa, nawet gdy nic z nimi nie robimy. Badacze w Paryżu zaobserwowali, że 37% kobiet i 30% mężczyzn chodzi z telefonami w rękach, nawet gdy ich nie używają”⁸.

Dla wielu komentatorów tendencje owe są dowodem, że zachodzą zmiany o substancjalnym charakterze. Oczywiście zawsze istnieje prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z kolejną paniką moralną – jak te, które towarzyszyły ekspansji komiksu, telewizji czy (jakby to kuriozalnie nie brzmiało) walkmanów. Jednak warte rozważenia też inne interpretacje, takie jak te dotyczące „pokolenia i” (iGen)⁹ czy przejścia w postpiśmienność¹⁰. Obie koncepcje mogą mieć daleko idące konsekwencje polityczne – wynikałoby z nich bowiem dużo większe znaczenie emocjonalnej strony przekazu medialnego. Ale i tu pojawia się pytanie – czy to nowa jakość, czy powrót do nie tak odległej epoki, gdy socjalista czerpał wiedzę o świecie z socjalistycznej gazety, a konserwatysta – z konserwatywnej?