Energia w XXI wieku

W XXI wieku właściwie cała Europa została zelektryfikowana. W okresie międzywojennym produkcja elektryczności we Francji wzrosła ośmiokrotnie, osiągając 22 gigawatogodziny. W 2008 konsumpcja wewnętrzna tego kraju wynosiła już 495 terawatogodzin² – jeśli zapiszemy osiągi z końca lat 30. za pomocą tej jednostki, to wyjdzie nam 0,022 terawatogodziny. Przywołane dane z obecnego stulecia nie mówią o całości produkcji, ponieważ Francja pozostaje znaczącym eksporterem energii. Nawet biorąc pod uwagę wzrost populacji, na jednego Francuza w 2000 roku przypadała osiemnastokrotność energii elektrycznej, jaką dysponował jego dziadek w 1940 roku³.

Równocześnie miejsce miała kolejna transformacja – ropa zaczęła konkurować z węglem. Przykładowo Hiszpania w 1930 roku zużywała ponad 9 milionów ton węgla i zaledwie 59 tysięcy ton ropy. Siedem dekad później było to już kolejno 45 i 57 milionów ton sześciennych⁴. Gwałtowny wzrost konsumpcji ropy nastąpił w latach 50. i 60.⁵ – a niewielka wówczas cena surowca stała się jedną z podstaw rozwoju w okresie do dziś przywoływanym z nostalgią jako złota era europejskiej socjaldemokracji⁶.

Same te liczby nie oddają w pełni skali wykorzystania energii – zarówno w przemyśle, jak i w domach rodzinnych nowe technologie umożliwiły zmniejszenie strat związanych chociażby z przesyłem⁷.

Równie brzemienne w skutki stało się odejście od wykorzystywania zwierząt jako siły pociągowej – co przed II wojną światową wcale nie było oczywiste. W 1939 roku niemiecki Wehrmacht, wówczas zapewne najbardziej zaawansowana technologicznie armia świata, „zmobilizował” ponad pół miliona koni⁸.

Wzrost gospodarczy mocno oparty o dostępność taniej energii ma swoje ciemne strony. Jedną z nich jest uzależnienie od innych podmiotów międzynarodowych – o czym Europejczycy boleśnie przekonali się w 1973 i 1979⁹. Kolejną, bez wątpienia znacznie bardziej niebezpieczną, pozostaje kwestia globalnego ocieplenia. To, jak wyważyć potrzebę rozwoju ekonomicznego z ochroną ekosystemu planety, pozostaje kwestią otwartą¹⁰.

Lewicowi krytycy zwracają uwagę na związek kapitalizmu z paliwami kopalnymi – jednak prawdopodobniej sensowniej byłoby mówić o związku industrializacji jako takiej z węglem i ropą (oraz gazem). Państwa komunistyczne – czy to Związek Sowiecki, czy maoistowskie Chiny – zostawiły po sobie dziedzictwo nie tylko obozów pracy i prześladowań, ale również katastrof ekologicznych.